top of page

Валянціна Куляшова
ЛЕБЯДЗІНАЯ ПЕСНЯ АРКАДЗЯ КУЛЯШОВА

 

2000 ....................

Мой бацька, Аркадзь Аляксандравіч Куляшоў, пайшоў з жыцця ў ноч з 3 на 4 лютага 1978 г. у Нясвіжы. Трэцяга была пятніца. Апошнім чалавекам, які размаўляў з бацькам увечары гэтага дня, была маці Ірыны Бразгоўкі, салісткі ансамбля Дзмітрыя Пакроўскага. Яны сустрэліся ля выхаду з бацькавага нумара ў санаторыі на вале. На жанчыну зрабіў уражанне бацькаў выгляд: ён быў апрануты ў кажушок і шапку, ліха ссунутую на патыліцу, і пры гэтым шчасліва пасміхаўся.
– Куды гэта Вы, Аркадзь Аляксандравіч, кіруецеся?
– У кіно! – адказаў ён з энтузіязмам.
– Дык сёння круцяць нейкі індыйскі фільм! – здзівілася жанчына (куляшоўскі густ у адносінах да кіно быў агульнавядомы).
– Сёння мне і такі падыдзе... – адказаў так, ці прыблізна так, бацька.
Калі я ўпершыню пачула гэта – на жаль, у пераказе, – то зразумела, па-першае, што гэта праўдзіва, бо такім, па-хлапечы бесклапотна-шчаслівым, бачыла бацьку не аднойчы. Гэты аповед выклікаў у мяне і нейкія іншыя асацыяцыі, якія мне тады так і не ўдалося перавесці ў словы. Чагосьці істотнага не хапала.
Мінула дваццаць з гакам гадоў. Маё жыццё не губляла свайго дынамізму. Бацькаў васьмідзесяціпяцігадовы юбілей зноў звярнуў маю ўвагу на праблемы яго творчасці і лёсу. Шукаючы бацькаў рукапіс для нейкага выдання, я натрапіла на дзве старонкі, спісаныя яго ўборыстым почыркам і шмат разоў перакрэсленыя. Яны ляжалі сярод папер, прывезеных з Нясвіжа. Чатыры вершы, закончаныя ў апошні дзень жыцця, паставілі лагічную кропку і ў жыцці Аркадзя Куляшова, і ў яго творчасці.
Трэці і чацвёрты з надрукаваных вершаў – «Карусель» і «Попел» – маюць непасрэднае дачыненне як да сённяшняй публікацыі, так і да характарыстыкі абсягу куляшоўскага светаадчування, другі патрабуе спецыяльнага каментара, а першы дае адказ на пытанне пра бацькаву эйфарыю ў апошні дзень яго жыцця. Вось ён, гэты верш:

* * *
Мяжа ўсяму наканавана.
Скарыся лёсу, не кляні
Таго, што запраграмавана
На справы ўсе твае і дні.

Я адкідаю немінучасць
I тым дарадчыкам скажу:
А што, як творчасць ёсць рашучасць
Парушыць гэтую мяжу?

* * *
Не знішчыш дзён мінулых горыч.
Цяпер мінула ці даўно –
Не за плячыма і не поруч,
Заўжды ў табе жыве яно.
Не забываецца, як гора,
Твой даўні недарэчны крок,
Як быццам ты зрабіў учора 
Яго – знарок ці незнарок.
А каб жа, каб па волі ўласнай,
Уладнай сілаю рукі 
Мог сцерці ты, як з дошкі класнай,
Сваіх памылак груз цяжкі.
Пакуты, горыч, што не могуць 
Цябе пакінуць на зямлі,
Што не самохаць і самохаць 
На плечы некалі ляглі.

 

КАРУСЕЛЬ

b0283cc64e3e3f39157026a0ba193e0d.jpg

Дзе ж вы, дзе, майго дзяцінства коні, 
Паскакалі без мяне куды вы?
Больш не чутна за спіной пагоні...
Дзе спынілі вы свой бег імклівы?
Шэрай, вараной, чырвонай масці 
Даўняга дзяцінства пабрацімы,
Дзе вы зніклі, з марамі аб шчасці,
З сёдламі на спінах залатымі?
Што замоўкла, бітая дарога,
Што былыя сурмы не спяваюць?
Капыты драўляныя былога 
З каменя агню не высякаюць.
Ох, негадаваны, незвычайны 
Мой табун! Майго маленства коні, –
З памяці выходзьце, як са стайні,
Вось ён, цукар, на маёй далоні.
Як музыкі граюць, б’юць літаўры, – 
Мабыць «ва саду лі ў агародзе», – 
Паліцы ўгару ўзнялі кентаўры – 
Кружыць барадатае страхоцце.
Ліхтары начныя свецяць збоку, 
Прадаюць пірожнае з бляшанкі, – 
Выплываюць зданямі са змроку 
I знікаюць зноў у змрок тачанкі.
У трамбоны дзьмухаюць салдаты,
Гоман грамады, як на вяселлі, –
Не забыць мне вас, маленства святы, 
Іскры, бляскі, рытмы каруселі.
Коні, коні, мары парыванне,
Ваш стракаты рух замкнёны колам. 
Вечнае не скончыцца паланне, 
Сонечным не сцерціся падковам. 
Ухапіцца б мне рукой за грыву,
На сядло б ускочыць мне з разгону 
I ляцець пад музыку імкліва,
I кружыцца б гэтак – аж да скону.
Каб плылі ў вачах гарачна плямы – 
I нічога больш ужо не трэба!
Ты ляціш над полем, над лясамі 
I над гарадамі – проста ў неба. 
Проста ў неба, што яшчэ не знае 
Наслання, якое гібель сее,
Дзе зара адна, зара другая,
Нібы ў полі жыта, палавее.
Коні масці вараной, мышастай,
Не знікайце гучнаю чаргою.
Прыпыніся, мой табун грывасты,
I хутчэй вазьмі мяне з сабою.
Праплывае міма пабрацімства,
Коні, коні дыхаюць гарача.
Каруселі кружаць, а дзяцінства 
Убаку стаіць маё – і плача.

                                         
Люты 1978

ПОПЕЛ

Знікае гліна пад цяжкім каменнем,
I гіне цвет, які не стаў насеннем,
I зарастаюць раны горкіх дзён,
Дзе шлях пралёг шырокай паласою, –
Чаму ж няма для попелу спакою,
Навошта будзіць жаль і слёзы ён?
Ці гора на зямлі і так не досыць?
Што попел той сваім маўчаннем просіць
У гмахаў гэтых, ліхтароў і дрэў?
Ці не прасцей было б яму забыцца 
Пра дым, з каторага не адрадзіцца 
Былому свету, што ў агні згарэў?
А попел, попел, попел б’ецца ў грудзі,
Ён не астыў, яму няма, не будзе 
Ні забыцця, ні сну ў зямлі сырой.
На дол, на лісце ён кладзецца дзесьці,
Як папярэджанне ці як прадвесце, –
Няўжо не чуеш ты трывогі той?
Ён над сумленнем лёг, нібы пагроза,
А мы, хто ран былых пазбыць не можа, 
Страсаем з ботаў нашых грозны пыл,
Ці не таму, што горкі шлях не скончан, 
Што будучых баімся крываточын, 
Спыніць якія мы не маем сіл?

Жыццё пацвердзіла слушнасць куляшоўскай здагадкі, што сапраўднага паэта забівае творчасць:


Вайна ягоны век укараціла?..
Хвароба?.. Не! Непадуладна ім
Любоў да працы прагнай, што спаліла 
Звышчалавечым высілкам сваім 
Яго жыццё, нібы маланка лес,
Які ў агні самазнішчальным згінуў.

                         Варшаўскі шлях (1972)

Куляшова, В. Лебядзіная песня Аркадзя Куляшова /

Валянціна Куляшова // Роднае слова. — 2000. —

№ 9. — С. 104—105.

bottom of page