Барадулін Рыгор
"ПАМЯЦІ АРКАДЗЯ КУЛЯШОВА"
IN MEMORIAM
ДА ЮБІЛЕЯЎ ПАЭТА
1994 ............................
Эдзі Агняцвет
НЯЗГАСНЫ РАНАК ЯГО ПАЭЗІІ
Хачу неспакойнаю хмарай грымець,
Маланкамі ўвесь апавіты.
Гэтыя, акрыленыя маладосцю радкі, загучалі ў 1940 годзе. I ў той жа самы час душу Аркадзя Куляшова глыбока трывожыла філасофія жыцця і смерці.
Помню пачатак вясны 1940. Пухавічы. Дом творчасці, непадобны да нашых лясных Каралішчавічаў, ні, тым болей, да занадта мадэрнаванай «Іслачы». Ён стаяў у садзе, непадалёк ад рэчкі. Невялічкія пакоі не мелі ніякіх дываноў: толькі самае неабходнае і – чысціня. Светлае аблічча Куляшова гарманічна супадала з той чысцінёй.
Аднаго разу, надвячоркам, у шарую гадзіну, я зайшла ў гасцёўню. Паціху іграла на піяніна мелодыі любімых песень. Прыйшлі Куляшоў і Бярозкін. Аркадзь сказаў: «Я здалёк пачуў «Выхожу один я на дорогу». А ты заспявай!» Я спявала напаўголаса. Ды хіба яна з тых песень, што спяваюць на поўны голас? Куляшоў задумаўся, засмуткаваў. Рэдка ў каго бачыла я (і ў пазнейшыя часы) такія журботныя вочы. Пасля слоў «Надо мной, чтоб вечно зеленея, темный дуб склонялся и шумел», Куляшоў раптам сказаў: «Я, напэўна, буду жыць столькі ж, як Лермантаў. Я нарадзіўся праз сто гадоў пасля яго, у 1914, і памру ў яго ўзросце, у 1941».
Што гэта было? Прадчуванне немінучай бяды? Тут Бярозкін страпянуўся: «Што ты выдумляеш? Кінь, Аркадзе!» – закурыў папяросу і, як віхор, вылецеў з гасцёўні. У свае дваццаць два гады ён тонка адчуваў паэзію, высока цаніў Куляшова. Пазней, у кнізе «Звенні», з’явіцца цікавае даследаванне Р. Бярозкіна «Куляшоў і Твардоўскі», а ў 1978 выйдзе яго кніга «Аркадзь Куляшоў. Нарыс жыцця і творчасці».
Але вернемся да Лермантава. Калі выбег Бярозкін, Аркадзь ціха сказаў: «Паўтары яшчэ раз». Я зайграла мелодыю, уторыла без слоў. Аркадзь неяк асабліва пранікнёна заспяваў:
Что же мне так больно и так трудно?
Жду ль чего? Жалею ли о чем?
У яго быў абсалютны слых і прыгожага тэмбру голас. I праз далячынь гадоў мне помніцца той надвячорак і чуецца голас Куляшова.
Азнаямленчы фрагмент артыкула. Спампаваць поўны тэкст
1994 ............................
Ніл Гілевіч
САЛДАТ СВАЙГО ЧАСУ
Слова пра Аркадзя Куляшова на ўрачыстым
вечарыў Мінску 15 лютага 1994 г.
Вельмі шаноўная грамада, сябры беларускай паэзіі!
Мы сабраліся сёння ў гэтай утульнай і, дадам, гістарычнай зале Нацыянальнага тэатра, каб ушанаваць 80-я ўгодкі з дня нараджэння аднаго з самых выдатных песняроў беларускай зямлі Аркадзя Аляксандравіча Куляшова. Час, на які прыпала гэта дата, вядома ж, зусім не спрыяе таму, каб гаварыць, пра паэтаў і паэзію. Але, можа, якраз у гэтым і ёсць сведчанне трываласці нашага духу, нашай веры ў сябе і свой лёс, што насуперак усяму мы пасвячаем сённяшні вечар паэту і яго творчасці. Значыць, нам гэта трэба, значыць, мы адчуваем і разумеем, чым нельга – як бы ні было цяжка – паступацца, чаго нельга ў сабе, у сваім жыцці траціць.
Гаварыць пра такога паэта як Аркадзь Куляшоў – няпроста і нялёгка. Нялёгка наогул, таму што незвычайна багаты і значны плён здзейсненага ім, а тым больш нялёгка сёння – калі мы зноў апынуліся ў рэвалюцыйным разломе эпохі, калі ад кожнага з нас вымагаецца амаль немагчымае: нанова перадумаць і пераасэнсаваць увесь пройдзены табою шлях, а для старэйшых – усё пражытае жыццё.
Я хацеў бы пачаць з таго, што ёсць відавочным: Аркадзь Куляшоў, бясспрэчна, – вялікі нацыянальны паэт, волат нашага мастацкага слова. I як волат – ён прарабіў у слове, у літаратуры, тытанічную работу. Па-першае, уражвае сама па сабе колькасць: сотні лірычных і ліра-эпічных вершаў самага разнастайнага жанравага аблічча, дзесяткі паэтычных легенд- балад, і амаль два дзесяткі паэм, ні адна з якіх ні жанрава, ні тэматычна не паўтарае другую, а ўсе разам узятыя ствараюць шырачэзнае мастацкае палатно цэлай гістарычнай эпохі – з акцэнтамі на яе асабліва важных, я сказаў бы, лёсавызначальных момантах. А яшчэ – цэлая бібліятэчка яго дасканалых перакладаў сусветнай паэзіі на беларускую мову. I аднак жа не колькасць, зразумела, галоўнае. Імя Куляшова прымушае думаць і гаварыць пра іншае. Пра тое, што Аркадзь Куляшоў падняў беларускі верш, беларускае паэтычнае слова на новы эстэтычны ўзровень пасля Янкі Купалы, Якуба Коласа і Максіма Багдановіча – іменна яму хапіла сілы і духу зрабіць відочны крок наперад у развіцці нацыянальнага верша. Найпершымі паплечнікамі яго ў гэтым былі на працягу дзесяцігоддзяў Максім Танк і Пімен Панчанка.
Азнаямленчы фрагмент артыкула. Спампаваць поўны тэкст
Мікола Федзюковіч
ПЛАНЕТА ПАЭТА
Да 80-годдзя з дня нараджэння Аркадзя Куляшова
1994 ...........
Гётэ гаварыў: «Хто хоча зразумець паэта, павінен ісці ў краіну паэта». Я рызыкну перафразаваць: хто хоча зразумець краіну паэта, няхай ідзе ў яго паэзію.
Суровая і пяшчотная, светлая і трагічная, добразычлівая Беларусь паўстае перад кожным, хто датыкнецца да арыгінальнай і велічнай паэзіі Аркадзя Аляксандравіча Куляшова.
Так, Аркадзь Куляшоў вельмі рана набыў вядомасць і шырокае прызнанне. Паэт пісаў у сваёй аўтабіяграфіі: «У 1926 г., пасля заканчэння Саматэвіцкай сямігодкі, я працягваў вучобу ў Мсціслаўскім педагагічным тэхнікуме. У тыя гады Мсціслаў быў своеасаблівым цэнтрам пачынаючых паэтаў і празаікаў, якія групаваліся вакол студыі «Маладняка» – самай масавай тагачаснай літаратурнай арганізацыі ў Беларусі. Тут я пазнаёміўся з таленавітымі паэтамі Юліем Таўбіным і Змітраком Астапенкам, вершы якіх ужо друкаваліся тады ў цэнтральных газетах і часопісах... Хутка рэспубліканская камсамольская газета «Чырвоная змена», а пасля часопісы «Полымя» і «Маладняк» пачынаюць друкаваць мяне».
У шаснаццаць год А. Куляшоў выдаў свой першы зборнік вершаў «Росквіт зямлі».
З кожнай новай кнігай, новай паэмай – а іх за ўсё сваё творчае жыццё А. Куляшоў напісаў каля дваццаці – расла яго папулярнасць сярод чытачоў. Але гэта яго не спакушала...
…Пачалася Вялікая Айчынная вайна, а праз год выспела задума паэмы «Сцяг брыгады». Рытм, як выявілася, быў на дзіва рухомы і ёмісты, адразу паказаў новыя магчымасці, якія выкрасаліся ў сутыкненні з вайной – жыццём, поўным пакут і гора народнага...
...Зімой 1942 г. у адной маскоўскай кватэры сабраўся сяброўскі гурт пісьменнікаў паслухаць беларускага паэта Аркадзя Куляшова, які прыбыў з фронта з новай паэмай у палявой сумцы.
Першае знаёмства з гэтым творам было самым яркім літаратурным успамінам для ўсіх, хто тады слухаў паэму.
Як ад роднай галінкі дубовы лісток адарваны,
Родны Мінск я пакінуў, нямецкай бамбёжкаю гнаны...
Гэта былі першыя радкі паэмы «Сцяг брыгады», неўзабаве перакладзенай М. Ісакоўскім на рускую мову.